12:50 CH
Thứ Năm
28
Tháng Ba
2024

TRỞ VỀ MÁI NHÀ XƯA - Tô Đăng Khoa

27 Tháng Tám 201811:35 CH(Xem: 54529)

Sự Kỳ Ngộ Khi Lãng Du Quay Về Điêu Tàn

Trong ca khúc “Trở Về Mái Nhà Xưa”, Lời Việt Phạm Duy

Tô Đăng Khoa.


tro ve mai nha xua

“Trở Về Mái Nhà Xưa” là ca khúc nhạc ngoại quốc do nhạc sỹ Phạm Duy đặt lời Việt. Ca khúc nguyên bản là “Torna a Surriento" (Trở về Surriento) là một bài hát tiếng Napoli, phần nhạc được sáng tác vào năm 1902 bởi Ernesto De Curtis, phần lời do Giambattista De Curtis đặt.

Lời của nguyên bản “Torna a Surriento" thực ra không có gì đặt biệt, nhưng khi được chuyển sang lời Việt, nhạc sỹ Phạm Duy đã làm cho thăng hoa ca khúc “Torna a Surriento" lên một chiều kích mới: Một sự trở về của nội tâm vừa lãng mạn, đầy chất thơ, chất đạo, hàm chứa tinh hoa của nền minh triết Đông Phương.

Trở về mái nhà xưa?  Đó là một hình ảnh ẩn dụ, vừa lãng mạn vừa mang ý nghĩa tâm linh. Bước lãng du nào rốt ráo cũng cần một nơi chốn để trở về! Lãng du, lang bạt là để tự mình trải nghiệm, đó là một lối tự học, tự tu một cách trực tiếp không qua sách vở, giáo điều. Nhưng ở đây, trải nghiệm là trải nghiệm điều gì?  Phải chăng chỉ là sự điêu tàn của bao nhiêu ảo mộng tuổi trẻ khi đối sự tàn phá của thời gian?  Chỉ khi nào tự mình nhận ra trạng thái bi đát của sự lang bạt, lúc đó bước chân lãng du mới có sự bức bách do nhu cầu quay gót trở về?  Đó là tiếng gọi nội tâm từ sâu thẳm là nguồn cảm hứng bất tận của Đạo và Tư Tưởng từ cổ chí kim.  Chính vì thế, sự trở về chính hành động cụ thể nhất đáp ứng một tiếng gọi rất sâu kín của tự thân.  Sự-Trở-Về  là để tìm lại cái gì rất quý, đã từng được biết, nhưng đã bị quên lãng theo thời gian trên từng bước lang bạt của lãng du.

“Trở về mái nhà xưa” ở đây vì thế chính là một ẩn dụ, một lời mời, một tiếng gọi nội tâm sâu kín cho sự quay về, sự tìm lại, sự khám phá lại cái quý giá nhất của tự thân, mà thông qua đó, những ý nghĩa đã bị lãng quên trong đời sống sẽ lần lượt được phơi bày.  Hành trình “Trở về mái nhà xưa” cũng là đường về nội tâm theo nền minh triết Đông Phương.

Sau đây chúng ta hãy thanh thản, cùng nhau nghe lại bài hát “Trở Về Mái Nhà Xưa” của nhạc sĩ thiên tài Phạm Duy để xem hành trình “Trở về mái nhà xưa” này sẽ lần lượt phơi bày những gì đã bị quên lãng trong sự lang bạt của nhiều kiếp sống?

Đoản Khúc 1, Phạm Duy cho chúng ta hình dung một người khách lãng du, có lẽ trạc độ trung niên, “mái tóc còn xanh xanh” (không phải đã bạc phơ), da màu ngăm ngăm màu gió của những ngày  lang thang”.  Khuôn mặt hắn khắc khổ, với “xác hiu hắt lạnh lùng”.  Đó là kết quả của bao ngày lãng du lang bạt: bài học đã được trải nghiệm là sự điêu tàn của ảo mộng, sự hắt hiu lạnh lùng của thân xác trong những tháng ngày nắng gió mưa sa:

Về đây khi mái tóc còn xanh xanh. 
Về đây với mầu gió ngày lang thang 
Về đây với xác hiu hắt lạnh lùng. 
Ôi lãng du quay về điêu tàn. 
Đâu tiếng đàn ngoài hiên mưa ? 
Và đâu bướm tơ, vui cùng mùa ? 
Một mùa Xuân mới, mắt êm nắng hào hoa
?


Khách lãng du đang đứng im nhìm chằm chằm vào một căn nhà cổ, rêu phong cửa đóng then cài, trảy qua thời gian nay đã đổ nát điêu tàn:

  “Ôi lãng du quay về điêu tàn


Ý nhạc thật tuyệt vời, mấy mươi năm lãng du đang quay về đối diện tương phản với sự điêu tàn ngay trước mắt!

 
“Ôi lãng du quay về điêu tàn,” đó chính là bối cảnh nền cho sự kỳ ngộ, cho những chiêm nghiệm thậm sâu về cuộc thế cho các đoản khúc kế tiếp.  Sự điêu tàn mang ý nghĩa của vô thường thay đổi, và nổi thống khổ mất mát của những gì đã từng được trân quý.  Bước chân lãng du mang ý nghĩa tìm kiếm, truy cầu ảo ảnh nhưng không có mục đích.   Vì thế, sự hội ngộ mầu nhiệm trong ý nhạc “Ôi lãng du quay về điêu tàn” chính là điều kiện cần thiết cho sự trở về, mở màn cho một loạt các sự nhận ra,  khám phá lại chính mình.

Trong khi đối diện với sự điêu tàn của vật chất, tức là mái nhà xưa nay đã rêu phong, khách lãng du cũng còn phải đối diện với cái điêu tàn phi vật chất:  Kỷ niệm thời thơ ấu dưới mái nhà xưa ùa về trong trí hồi tưởng của người khách lạ, nhưng tất cả đã xa vắng. Đâu rồi những kỹ niệm xưa?

Đâu tiếng đàn ngoài hiên mưa? 
Và đâu bướm tơ, vui cùng mùa? 
Một mùa Xuân mới, mắt êm nắng hào hoa
?


Đoản Khúc 2:
 Người khách đẩy nhẹ cửa bước vào “Mái Nhà Xưa” như  đứa con cùng tử ngày nào về lại vào nhà xưa, hắn kéo ghế ngồi xuống, khép hờ đôi mắt đi sâu vào nội quán:


Về đây nghe tiếng hú hồn mê oan. 
Về đây lắng trầm khúc nhạc truy hoan. 
Về đây nhé ! Cắm xong chiếc thuyền hồn 
Ôi thoáng nghe dây lòng tiếc đờn. 

Như một tu sĩ đang nhập thất để quán chiếu, soi lại nội tâm của chính mình. Về lại mái nhà xưa để quán chiếu, hắn nghe ra “tiếng hú hồn mê oan” của những ngày hắn còn si mê đi lang bạt khắp thế gian để rồi phải gánh chịu nhiều oan trái.  Về đây, hắn ra sức tinh tấn làm cho lắng dịu, trầm xuống những “khúc nhạc truy hoan”, những đam mê của tuổi trẻ một thời.  Và quan trọng hơn hết, khi an trú trong mái nhà xưa tâm linh, hắn quyết ra sức “cắm xong chiếc thuyền hồn!”   Hắn rèn luyện cho tâm hồn hắn bình thản, làm cho tâm hồn hắn không còn bị chao đảo phiêu bạt như con thuyền tròng trành trước sóng gió của cuộc đời.

“Cắm xong chiếc thuyền hồn” là một ý nhạc ẩn dụ rất lạ nhưng mang tính ẩn dụ cao.  Trên phương diện tâm linh, đó chính là thành quả, là cột mốc rất quan trọng trong cuộc trở về “mái nhà xưa” tâm linh của hành giả. Đó chính là Đại Định trong lộ trình tâm linh giới-định-tuệ.  Hồn của kẻ lãng du lang bạt ở đây được ví như chiếc thuyền chưa được cắm xong: trên đại dương mênh mông, sóng gió mưa sa liên tục giằng xé, xô đẩy con thuyền. Chiếc thuyền hồn chưa có một bến đỗ bình an.  Những “tiếng hú mê oan” và “khúc nhạc truy hoan” giống như tham-sân-si chưa được làm cho lắng dịu, khiến cho “chiếc thuyền hồn” càng thêm tròng trành giữa biển lớn.

Sau khi “Cắm xong chiếc thuyền hồn” thì dây lòng không còn rung động đối với cảnh thay đổi trước mắt nữa, tâm hắn vững như núi, Hồn hắn từ nay không còn lãng du nữa, mà chỉ an trú trong “mái nhà xưa.”  Đó là đại định làm nền cho trí tuệ quan sát bắt đầu khai triển sâu hơn:

 

Đoản khúc 3: Người khách bắt đầu để ý quan sát: “mái nhà xưa” dạy cho hắn nhiều bài học xử thế thật ý nghĩa đến không ngờ.  Bao năm nay hắn đi biền biệt hắn đâu ngời mái nhà xưa vẫn chờ đợi ngày về của hắn trong từ bi và nhẫn nại:

Mái tóc nhà lưu luyến vạt trăng xanh. 
Nếu mưa về yêu lấy hạt long lanh. 
Chờ mong nắng cho tươi đời xuân xanh. 
Người xa vắng biết đâu nấm nhà buồn
 


Hắn cảm thấy thật hạnh phúc, thoải mái trong mái nhà xưa.  Hắn chậm rãi châm đèn, ngọn đèn của trí tuệ, tiếp tục soi cho hắn nhiều điều kỳ ngộ mà bây giờ hắn mới nhận ra:


Đốt ánh đèn in bóng vào rêu xanh. 
Sẽ thấy cười tan vỡ hồn đêm thanh. 
Và nghe thấy kiếp xưa bước nhẹ về 
Đang khóc than trên đường não nề. 

Hắn nhìn xuyên thấu thời gian, hắn nhận ra những hình, những bóng ngày nào như đã in vào rêu xanh, ký gởi vết tích của chính nó dòng chảy thời gian.  Hắn nhìn ra cả kiếp xưa của hắn, ôi những kiếp dài thường thượt trong vô minh với những “tiếng hú hồn mê oan” và “những khúc nhạc truy hoang.”  Hắn thấy ra ôi đã bao nhiêu kiếp rồi hắn cứ làm người lãng du lang bạt trong cái vũ trụ này: trên đoạn đường lang bạt dài bất tận ấy, hắn nhìn thấy tiền kiếp của hắn “đang khóc than trên đường não nề”.  Tất cả chỉ vì hắn chưa biết “trở về mái nhà xưa” và chưa biết cách nào để “cắm xong chiếc thuyền hồn”.  Vì lẽ đó mà đã bao nhiêu lần hắn phải chứng kiến cái cảnh “Ôi lãng du quay về điêu tàn”!

Bất chợt, hắn dừng cuộc hoài niệm quá khứ và hướng tâm về các cái hiện-tại-đang-là: Ngoài trời đang mưa, mỗi lúc một nặng hạt hơn!


Thôi nhé đừng hoài âm xưa 
Giọt mưa đã gieo trên thềm nhà 
Người ngồi im bóng 
Lắng nghe tháng ngày qua.

“Những giọt mưa gieo trên thiềm nhà!”  Mưa mỗi lúc một nặng hạt, hắn bình tỉnh ngồi im bóng quan sát:

Từng hạt nước mưa chạm vào vũng nước đọng tạo thành những bong bóng nước rồi lập tức vỡ tan tan biến như những cảm xúc bất chợt vô định của hắn ngày nào thơ dại rời mái nhà xưa để khởi đầu cuộc lang bạt đuổi theo những giấc mộng ảo huyền. Hôm nay trong bối cảnh “Ôi lãng du quay về điêu tàn” , hắn đã dừng lại được cuộc lang bạt:

Người ngồi im bóng 
Lắng nghe tháng ngày qua.

Chính hôm nay, trong cơn mưa hạ cuối mùa, hắn “ngồi im bóng” lắng nghe tháng ngày qua. Ý nghĩa của sự hiện hữu của chính hắn thình lình hiện ra trên dòng chảy tịnh tiến của thời gian. Tất cả đều sẽ trôi qua như cơn mưa chiều nay. Cũng thế, sự hiện hữu của chính hắn trên cuộc lãng du lang bạt này cũng sẽ có ngày kết thúc.  Nhưng hôm nay hắn đã thực sự hiểu ra, bước chân lang bạt nào cũng cần có “một mái nhà xưa” để quay trở về.  Trở về để “lắng trầm khúc nhạc truy hoan”, để “cắm xong chiếc thuyền hồn”,  để được “ngồi im bóng” mà “lắng nghe tháng ngày qua”. 

Nhạc khúc “Trở về mái nhà xưa” của Phạm Duy đã đem minh triết Đông Phương hòa quyện vào tính lãng mạn trữ tình của Tây Phương. Qua đó, đánh thức tiếng gọi nội tâm cho một cuộc trở về đầy ý nghĩa thi vị và đạo vị của cuộc lang bạt bất tận của nhân loại. Nhạc khúc này là một di sản quý giá đáng được gìn giữ trong nền âm nhạc và minh triết Việt. Xin tri ân nhạc sĩ tài hoa Phạm Duy.

 

T.Đ.K

Garden Grove, 6-2017


Tro Ve Mai Nha Xua 1
Tro Ve Mai Nha Xua 2

Tro Ve Mai Nha Xua 3


Gửi ý kiến của bạn
Tên của bạn
Email của bạn
09 Tháng Mười 2015(Xem: 9481)
Như tôi dùng dằng hoài, không buông tay kỹ niệm, nên thao thức hoài, đếm mưa...
04 Tháng Mười 2015(Xem: 9178)
Phải chuẩn bị chết như thế nào? Khi sống phải sống làm sao? Để lúc ra đi còn có được nhiều người thương mến
24 Tháng Chín 2015(Xem: 9613)
Vậy thì, hãy nhìn cuộc sống bằng ánh mắt yêu thương và hiểu biết, vì tình thương & sự hiểu biết mới đem lại những kỳ diệu cho cuộc sống
20 Tháng Chín 2015(Xem: 8391)
Có phải chăng cuộc đời này là bể trầm luân, là hư không là vô nghĩa nên con chỉ nghêng người nhìn đời bằng nửa con mắt với hai bàn tay quờ quạng chơi vơi.
14 Tháng Chín 2015(Xem: 9590)
Cụ bà hiền hòa của giòng Đồng Nai trong một buổi sáng tinh sương và hoàng hôn gợn gió đang nằm yên như bay về phía phương trời xa.
14 Tháng Chín 2015(Xem: 8170)
trên tay bà tất cả những lời ông Trần viết đều còn đó, bà ôm vào ngực, và mùa hè úa tàn như nắng chiều rơi xuống trên đồng cỏ hoang trước mặt.
11 Tháng Chín 2015(Xem: 8959)
Về mùa thu có lẽ khu vườn này rất đẹp. Lá sẽ vàng một màu và những chú nai dễ thương sẽ là nguồn thi hứng của chị.
06 Tháng Chín 2015(Xem: 9223)
Tóc đã nhuộm sương, cơ thể lão hóa nhưng con tim nhà giáo vẫn dành cho học sinh mình một nơi ấm áp trú ngụ.
06 Tháng Chín 2015(Xem: 9279)
Hãy siêng tinh tấn, như đầu bị đốt, Chỉ nhớ vô thường, chớ mặc buông lung"
30 Tháng Tám 2015(Xem: 9584)
Một lần nữa, xin cám ơn các thầy cô, bạn bè Biên Hòa, Ngô Quyền, Long Thành, nhóm Dễ Thương. Gia Đình Tam C và tất cả các bạn trên Web đã yêu thương và khuyến khích
30 Tháng Tám 2015(Xem: 9644)
Nhưng thẳm sâu trong tâm hồn các chị, vẫn hoài vương vấn hình ảnh “cây đa cũ, bến đò xưa, dòng sông trong mát” của Đồng Nai phố
30 Tháng Tám 2015(Xem: 10869)
Hôm nay nhân ngày rằm tháng Bảy, con xin kính dâng lên Ba Mẹ, chút hương hoa cúng rằm, ước nguyện hương linh Ba Mẹ
21 Tháng Tám 2015(Xem: 10418)
nói lên thân phận làm người trong hoàn cảnh bi thương, thăng trầm của lịch sử, ca ngợi tình chiến hữu, tình bạn... và nỗi ngậm ngùi của người con mất quê hương
18 Tháng Tám 2015(Xem: 9919)
Chúc mừng cho trường NQ - hội AHBH và chị Nguyễn Thị Thêm... BH có nhiều nhân tài quá chừng...
09 Tháng Tám 2015(Xem: 10182)
tiếc rằng xứ tôi không biết giữ gìn những kho tàng quý giá của lịch sử.
07 Tháng Tám 2015(Xem: 9516)
Đến một lúc, tôi chợt nhận ra rằng, không có gì là vô nghĩa trong cuộc đời này, dù cho nó có vẻ như tình cờ
07 Tháng Tám 2015(Xem: 8236)
Còn em em sẽ sẳn sàng đón chào cả nhà. Sen nhà em mới nở hoa , sẳn tiện mọi người cùng ngắm sen nở đầu mùa.
02 Tháng Tám 2015(Xem: 9597)
Những chiếc xe bus màu vàng đã tạm nghỉ không đưa đón học sinh ở các trạm nữa. Mùa Hạ đã sang.
02 Tháng Tám 2015(Xem: 8903)
nhìn hàng phượng đỏ rực bên đường, tôi lại thấy tuổi học trò sống lại, lòng cảm thấy nôn nao. “Hạ Ơi”.
11 Tháng Bảy 2015(Xem: 14336)
Và còn nữa những bài hát được các bạn cùng hát lên “ Rồi Mai Đây” “ Nhớ Nhau Hoài” như nhắc nhớ niên học cuối và kỷ niệm ngày gặp lại
11 Tháng Bảy 2015(Xem: 12553)
Đó phải chăng là ước mơ chung của tất cả các bạn, những học sinh Khiết Tâm khắp nơi. Đừng để mai một cả thời tươi đẹp nhất mà chúng ta ai cũng đều lưu luyến nhé.
11 Tháng Bảy 2015(Xem: 9221)
Những bàn tay, những tấm lòng và những nụ cười tươi vui đã khiến mọi người thoải mái trong buổi tiền họp mặt.
10 Tháng Bảy 2015(Xem: 9204)
Cầu xin ơn trên cho thầy khỏe mạnh. Sang năm gặp thầy bỏ gậy ...nhảy đầm.
10 Tháng Bảy 2015(Xem: 10140)
à tôi cũng sẽ không quên bạn thân tôi, một bông hoa nở giữa mùa hè: Cúc Hạ.
07 Tháng Bảy 2015(Xem: 8901)
Một lần nữa, chúc mừng chiến thắng của đội tuyễn nữ Hoakỳ. Chúc mừng ngày lễ Độc Lập Hoa Kỳ.
28 Tháng Sáu 2015(Xem: 9649)
Sau năm 1975 con đường bỗng trở nên xa lạ . Những ngôi nhà của bạn bè thân quen ở hai bên đường đều đổi chủ
20 Tháng Sáu 2015(Xem: 10288)
Câu trả lời xin dành cho những nhà viết sử chân chính, cho những Sĩ Quan và Quân Nhân Hoa Kỳ từng chiến đấu anh dũng, can trường
20 Tháng Sáu 2015(Xem: 9767)
Các bạn cũng là những người tù Cộng Sản đã trở về sau bao nhiêu năm gian khổ nhục nhằn.
17 Tháng Sáu 2015(Xem: 9528)
Như ngày xưa. Vâng! như ngày xưa khi các con còn bé xíu nằm êm ấm, hạnh phúc trong vòng tay thương yêu bất tận của hai đấng sinh thành.
14 Tháng Sáu 2015(Xem: 8897)
Nhân ngày Father's Day, tôi viết bài này để vinh danh cha tôi, người cha trọn đời sống vì đất nước,
13 Tháng Sáu 2015(Xem: 9188)
“Đời” ở đây là sống theo kiểu 3 KHOAN: “khoan dung, khoan hồng & khoan ‘đổ thừa’” tại bị… cho đến khi nằm trong sáu tấm
13 Tháng Sáu 2015(Xem: 10648)
Má ơi, con đã biết ở nơi nào là nơi sung sướng hạnh phúc của má rồi.
11 Tháng Sáu 2015(Xem: 10920)
DANH DỰ, TỔ QUỐC, TRÁCH NHIỆM. Ngày nào còn thở tôi còn tôn thờ. Chỉ khi nhắm mắt thì trách nhiệm của tôi với tổ quốc VNCH mới kể là hết.
09 Tháng Sáu 2015(Xem: 10507)
tác giả gốc nhà giáo dạy văn, từng nhận giải Danh Dự Viết Về Nước Mỹ 2014...là Giáo Sư tại trường trung học Công Thanh Biên Hòa
05 Tháng Sáu 2015(Xem: 9093)
Dù kiếm bi giờ có mòn thế nào cũng vẫn còn chút tiếng tăm trên chốn giang hồ.
04 Tháng Sáu 2015(Xem: 9933)
Thế hệ thứ nhất đã ra đi gần hết, thế hệ thứ hai đã bạc đầu. Thế hệ thứ ba sinh trưởng nơi xứ lạ. May mắn còn người dẫn dắt để các em biết về giòng giống
30 Tháng Năm 2015(Xem: 9742)
“ Sinh – Lão – Bệnh – Tử” là qui luật của muôn đời, nhưng tôi vẫn cảm thấy bùi ngùi mỗi khi nhìn hình xưa tự hỏi “ Thầy tôi ngày ấy, bây giờ ra sao?.
23 Tháng Năm 2015(Xem: 10277)
tri ơn những người lính Việt Nam Cộng Hòa và chiến sĩ đồng minh đã nằm xuống trong cuộc chiến Việt Nam để họ sống còn và các em có được như ngày hôm nay.
22 Tháng Năm 2015(Xem: 10448)
Và nhân ngày “Memorial Day”, để tưởng nhớ đến anh linh các vị anh hùng đã một lòng vì dân, vì nước hy sinh tánh mạng. Xin thành kính dâng nén hương tưởng niệm
21 Tháng Năm 2015(Xem: 10750)
Hôm nay cũng tháng năm. Tôi xin gửi đến các bạn những đóa hoa Muguet trắng tinh lóng lánh. Kính chúc tất cả các bà mẹ trên thế giới đều được chồng, con yêu thương, kính mến
10 Tháng Năm 2015(Xem: 12938)
Mặc dù tổ quốc bây giờ con tôi phục vụ không phải là VN. Nhưng con cái người lính VNCH đang phục vụ trong quân đội Hoa Kỳ làm cho người Mẹ như tôi đẹp lòng.
10 Tháng Năm 2015(Xem: 11519)
buổi chiều tan trường trễ, Huyền vẫn nghe rất rõ giọng nói thân quen: “bánh mì bì đây, bánh mì bì muôn năm”...
05 Tháng Năm 2015(Xem: 9515)
Thư này khá dài mong các bạn thông cảm. Và không biết nên chúc gì cho các bạn mình trong tháng tư đen này?
03 Tháng Năm 2015(Xem: 9544)
Mong rằng chị đang hưởng một cuộc sống thật hạnh phúc, an vui trong kiếp tái sinh hoặc đang an nhàn thảnh thơi nơi cõi vô hình.
29 Tháng Tư 2015(Xem: 13184)
Chính những người lính Việt Nam Cộng Hoà, chính những người bạn của tôi đã gìn giữ an ninh cho nhân dân, cho tôi được sống an bình hạnh phúc trong thành phố,
27 Tháng Tư 2015(Xem: 11583)
Huy chương đã được truy tặng. Từ đây, hy vọng là đại gia đình Cố Trung sĩ Nguyễn Văn Hải được an ủi phần nào.
24 Tháng Tư 2015(Xem: 9452)
Cám ơn với tất cả ngậm ngùi vì VN sau 40 năm vẫn còn là một quốc gia nghèo đói không có bình đẳng và tự do.
20 Tháng Tư 2015(Xem: 9151)
Giờ này, có ai thả dùm tôi một ngọn đèn, làm dấu chỗ Sông nằm, hoi hóp, chờ ngày sẽ ngừng trôi ra biển!
19 Tháng Tư 2015(Xem: 9318)
Thế là hết một ngày vui, tuy mệt mỏi vì phải cuốc bộ trên những con đường dài, nhưng rất lý thú.