(Xây dựng) - Hơn 5 năm trước, UBND tỉnh Đồng Nai giao Sở NN&PTNT hợp đồng với Viện Khoa học thủy lợi miền Nam thăm dò đánh giá tác động dòng chảy sông Đồng Nai (đoạn từ cầu Hóa An đến chân cầu Ghềnh dài khoảng hơn 3km), với mục đích việc xây dựng công trình bảo vệ bờ trên sông Đồng Nai khu vực TP Biên Hòa. Thế nhưng mới đây, Cty Toàn Thịnh Phát đã dựa vào đánh giá trên để động thổ “đại dự án” cải tạo cảnh quan và phát triển đô thị ven sông Đồng Nai với tham vọng làm điểm nhấn, thay đổi bộ mặt cho địa phương, liền theo đó là một đoạn sông dài phải “hy sinh”, khiến dư luận lo ngại…

Bản vẽ dự án “phố trên sông”.

Phố trên “sông”

Theo tư liệu, dự án cải tạo cảnh quan và phát triển đô thị ven sông Đồng Nai có vị trí từ công viên Nguyễn Văn Trị đến gần cầu Ghềnh (thuộc P.Quyết Thắng, TP Biên Hòa, phía trước trụ sở UBND tỉnh hiện tại). Như vậy dự án trải dọc theo sông Đồng Nai dài hơn 1,3km, tổng vốn đầu tư dự kiến khoảng 2.200 tỷ đồng, thời gian thực hiện dự án lên đến 9 năm. Với tham vọng sau khi hoàn thành nơi đây trở thành một tổ hợp trung tâm thương mại, cao ốc văn phòng, khách sạn, chung cư cao cấp, trung tâm sự kiện văn hóa cùng những mảng xanh công viên rộng lớn, hiện đại nhất Biên Hòa…

Theo thiết kế, dự án “phố trên sông” này được chia làm 3 giai đoạn. Giai đoạn 1 (2014 - 2016) bao gồm các hạng mục: Xây dựng tuyến kè, san lấp mặt bằng, đường ven sông, cùng các đường đấu nối với đường Cách Mạng Tháng Tám, xây dựng công viên và đầu tư dãy nhà phố... với tổng kinh phí 416 tỷ đồng. Giai đoạn 2 (2016 - 2019) sẽ tập trung tôn tạo các công trình di tích như: Phụng Sơn Tự, Đình Phước Lư, đồng thời phát triển các khu thương mại, văn phòng, trung tâm mua sắm... với tổng kinh phí trên 1.400 tỷ đồng. Giai đoạn 3 (2019 - 2022) xây dựng khối cao ốc văn phòng, khách sạn, trong đó có 3 tòa tháp (cao nhất là cao ốc văn phòng 27 tầng) với tổng vốn đầu tư trên 1.400 tỷ đồng.

Lo ngại!

Tuy nhiên vấn đề dư luận quan ngại lớn nhất là trong tổng diện tích hơn 84.000m2 của dự án, phần lấn sông hơn 77.200m2, chiếm trên 90% diện tích. Phần đất hiện hữu chỉ khoảng 6.825m2, chưa tới 10%. Đoạn lấn ra sông xa nhất đến hơn 100m (đoạn từ cầu tàu nhà máy nước Biên Hòa). Như vậy, buộc nhà đầu tư phải di dời trạm nhà máy nước Biên Hòa ra xa hơn. “Đáng ra, trước khi Cty động thổ san lấp mặt sông phải tính toán đến chuyện di dời nhà máy nước để tránh ô nhiễm do thi công gây ra” - một cán bộ UBND tỉnh nói.

Có lẽ mối quan tâm lo ngại lớn nhất của người dân Đồng Nai và các tỉnh lân cận là việc lấn sông này có làm thay đổi dòng chảy, ảnh hưởng đến môi trường, đời sống cư dân trong vùng và xung quanh hay không? Nếu có sự ảnh hưởng xảy ra thì có nghĩa kết quả đi ngược lại với mục đích ban đầu của dự án. “Lấp sông tất yếu là ngăn dòng chảy do thu hẹp, ít nhiều làm thay đổi dòng chảy sông Đồng Nai. Đồng nghĩa với việc làm thay đổi tự nhiên, lũ lụt bất thường cũng không thể lường trước được. Người Biên Hòa có lẽ không bao giờ quên trận lũ lụt lịch sử hơn 55 năm trước. Nước dâng lên cao tới nóc nhà trường Lê Quý Đôn. Nghĩa là Biên Hòa chìm trong bể nước”- một cán bộ Trung tâm đài khí tượng thủy văn Đồng Nai lo ngại.

Mặt khác nguy cơ ô nhiễm môi trường trong quá trình thi công và vận hành dự án sau này cũng xảy ra. Trong báo cáo đánh giá tác động môi trường của dự án cũng thừa nhận khi triển khai việc lấn sông ít nhiều sẽ làm thay đổi chế độ thủy lực dòng chảy sông Đồng Nai.

Một cán bộ Viện Sinh thái học miền Nam cho rằng, khi triển khai việc san lấp kè lấn sông đến 100m thì việc ảnh hưởng đến dòng chảy khả năng tạo nút thắt trên sông Đồng Nai đoạn qua TP Biên Hòa là đương nhiên. Vì vậy, dưới việc tác động dòng chảy tạo nút “thắt cổ chai”, dòng chảy bị thay đổi khả năng sẽ gây tác động xói lở phía bờ đối diện gây thiệt hại diện tích đất nông nghiệp là hoàn toàn có khả năng xảy ra. Khi thay đổi hiện trạng bên bờ này thì bờ sông bên kia sẽ bị ảnh hưởng. Lòng sông bị hẹp sẽ làm thay đổi mực nước ảnh hưởng đến khả năng thoát nước ở hạ lưu. Một vấn đề lo ngại khác là khi “bê tông hóa” trên dòng sông, dòng chảy và hệ sinh vật thủy sinh ở khu vực thủy sinh nơi có dự án cũng bị ảnh hưởng, nguy cơ dẫn đến việc nước sông Đồng Nai có khả năng bị ô nhiễm, làm mất đi cơ chế tự làm sạch của dòng nước. Trong khi đó, trên sông Đồng Nai đang có nhiều nhà máy nước, trạm bơm đang hoạt động phục vụ cung cấp nước cho hàng triệu người dân Đồng Nai và TP.HCM. Ngoài ra, vấn đề xã hội cộng đồng của những người nghèo sống ven sông, sống nhờ nguồn tài nguyên nước cũng đáng quan ngại.

Chưa tham khảo ý kiến của dân

Lãnh đạo Cty Toàn Thịnh Phát thừa nhận chưa tham khảo lấy ý kiến của người dân, một trong các điều kiện cần thiết khi thực hiện dự án dân sinh. Nhiều nhà dân sống ven sông vô cùng bức xúc nói: “Nhà tôi ở gần đây mà còn không hay biết gì. Cho đến khi thấy người ta đến vây hàng rào tôn treo dòng chữ dự án cải tạo cảnh quan và phát triển đô thị ven sông Đồng Nai ai cũng ngỡ ngàng. Dự án phát triển đâu chưa thấy mà thấy nhà máy nước Biên Hòa bị ảnh hưởng ô nhiễm rồi!”. Người dân bức xúc cũng có lý khi cầu tàu Nhà máy nước Biên Hòa chỉ cách nơi đổ đất đá vài chục mét, khiến cả đoạn sông đổi màu, bùn đất trộn lẫn…

Ghi nhận tại công trình san lấp của Cty Toàn Thịnh Phát mỗi ngày có hàng chục xe ben, xe máy ủi, xe múc thi nhau đổ đất (loại đá thối) lấy từ các hầm mỏ Hóa An (xã Hóa An, TP Biên Hòa) và mỏ đá Thiện Tân (xã Thiện Tân, huyện Vĩnh Cửu). Bên ngoài hàng rào tôn che chắn, Cty cho treo nhiều bảng vẽ liên quan đến công trình trong tương lai. Công trình bịt bùng, chỉ để hai lối cho xe ben chở đất vào và ra, có bảo vệ canh gác nghiêm ngặt. Tại lối ra, Cty cho 4 công nhân túc trực dùng vòi áp suất rửa xe. Tuy nhiên khi giám sát trên tuyến đường, đoàn xe ben có dấu hiệu cơi nới thùng, làm rơi rớt đất đá ra đường ảnh hưởng đến người tham gia giao thông hít… bụi. Dù vậy, cảnh sát giao thông của huyện Vĩnh Cửu (Đồng Nai) đã làm lơ không hề dừng xe nhắc nhở tài xế, chỉ tuýt còi… xe máy phạt tiền. Còn Thanh tra giao thông không thấy bóng dáng tuần tra trên tuyến đường này.

Nguyễn Lộc